Vho-Mandela na Umkhonto we Sizwe zwo ambiwa nga Benjamin Pogrund
Vhukati ha ṅwaha wa 1961, vharangaphanḓa vha ANC vho ṱangana lwa tshiphiri vha thoma tshigwada tshe vha ḓo tshi vhidza Umkhonto we sizwe (MK) pfumo ḽa tshi tshavha. Uri hu kone u lwiwa na zwa tshiṱalula ha pfi vho-Mandela ndi vhone muhulwane. Ha dzhiiwa tsheo ya uri hu ḓo thoma u levhiwa kha zwifhaṱo fhedzi ahuna muthu ane aḓo vhulaiwa.
Hezwi zwo vha zwi tshi khou bva kha mulayo wa ANC une wa vha kha Mahatma Ganhi wa usa vhaisa na uri zwa u vhulaiwa ha vhatshena zwi ḓo tou vha fha nyofho fhedzi. Hoyu mulayo wa shuma lwa miṅwaha ya 30. Huna miṅwe ya milayo vho-Mandela vha tshimbila na Afrika ḽoṱhe vha ya na Britain na Soviet Union.
Vha muvhuso vho vha vho lindela vha tshivhuya fhedzi vha vhuya nga dza mangovhe dza Beuchuanaland hune zwino havha Botswana. Vha British Colonial vho ḓivha tshifhinga tshe vha swika nga tsho kha ḽa Afrika Tshipembe fhedzi avho ngo vhudza vha piṱori. Nṋe hezwi ndo zwivhudziwa nga Gerry Forrest, nahone nda mukholwa ngauri ovha asa anḓani na nḓila ine mapholisa vha shuma ngayo.
Zwiṅwe zwe a tou zwi vhengesa nga mapholisa a Afrika Tshipembe ndi musi vha tshi muimisa vha ri kha vule bonnet ya goloi yawe. “Ni khou vhona uri ndo panga Mandea kha engine yanga” a ralo. Nga Ṱhangule vho-Mandela vho mbo ḓi fariwa vha tshi khou bva Durban vha tshi khou ya Johannesburg, vha gwevhiwa u sokou shavha na u bva nnḓa ha Afrika Tshipembe zwi siho mulayoni.
Vha Gwevhiwa uya u Dzula Robben Island
Nga murahu ha musi vho no vha dzhele ha mbo ḓi vha hu khou dzhena zwa Rivonia, ho shumiswa mabambiri o waniwaho henefho, vhone na vhaṅwe vhashumisani vha ya vha vhewa vho lindela tsengo hu tshi pfi vho vha vha khou ṱoḓa u miṋula muvhuso nga swili. Ho vha ho dala u gwevhiwa nga u tou vhulaiwa zwo vha zwi tshi khou ofhisa.
Nga mafhungo a vho Mandela ovha a tshi khou ambiwa na mashango ḓavha zwe zwa ita uri muhaṱuli a fhungudze tshigwevho kha vho-Mandela vha sa gwevhiwe lwa u tou vhulaiwa. Vho-Mandela vho mbo ḓi iswa Robben Island na vhaṅwe vhane vha swika 1 400 vha vha fariwa.
Muvhuso wo hana uvha ita vha fariwa nga zwa polotiki vho ri zwi ya fana na zwiṅwe zwigevhenga na hone zwi ḓo fariwa u fana. Nga nnḓa ha uri vho rapolotiki vho haneliwa zwa u bviswa nga murahu ha musi vho fhedza tshigwevho tshavho. Zwine zwo fhiwa vhavhulai, vhabinyi na vha khuthuzi.
Vho-Mandela vho vha vha tshi fhiwa zwiḽiwa zwiṱuku musi hu tshi vhambedziwa na zwa macoloured na Asian. Nahone vhoṱhe vho vha vha tshi ḽa zwiṱuku kha vha tshena, vho dzula na Rivonia Trial we avha o dzudziwa kha dzhele ya pitori.
Daily Mail ya zwi Bvisela Khagala
Vha rand daily mail vho mbo ḓi zwi bvisa zwine vho Mandela vha khou fariswa zwone nga 1965. Vha muvhuso vha hanedza nahone vha fhedza miṅwaha yo no swika miṋa vha tshi khou vhudzisa we avha atshi ri vhudza mafhungo vha kona uya kha musengului na kha nṋe zwo thusa ngauri tshiimo tsho mbo ḓi shanduka. Ha mbo ḓi vha na dziṅwe mvelelo dza vhuria uri vha khou pfiswa vhuṱungu vha eḓela fhasi hono rothola kha concrete, zwa ita uri vha fhiwe zwienda na masogisi nga nnḓa ha dzi thaphuthaphu.
Vhaṅwe vha vha fariwa vho vha vha tshi khou tou tshimbila nga milenzhe, vho tou fhiwa marukhu mahulwane nga nnḓa ha haya a u guma fhasi ha magona ano ambariwa nga matsotswi, vha fhiwa na dzhesi. Hezwi zwo mbo ḓi fhedza thambulo ye ya vha i hone. Vho-Mandela vha isa phanḓa na u hula sa muthu.
Vhuvha havho na vhurangaphanḓa havho avho ngo tou vhusa fhedzi ANC vha dzhele vho vha vha tshi ṱhonifhiwa na nga vhathu vha ANC na vha Pan Africanist na poqo offshoots nga zwigwada zwiṱuku na tsha Yu Chi Chan Club. Vho vha vha tshi dzulela ufha vhathu tsivhudzo tshifhinga tshoṱhe. Vho vha vha tshi ḓivhea nga u dzika havho na u thetshelesa muthu atshi khou amba.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Vho -Mandela vho hanedza zwoṱhe zwe vhathu vha vha vha tshi ri ndi vhone messiah wa Afrika. “ athi vhoni uri ndi zwavhuḓi u vhidza mut...